حتما شما نیز تا کنون اصطلاح وب 3 یا وب 3.0 را از اطرافیان خود شنیده‌اید اما نمی‌دانید که وب 3 چیست و به چه مفهومی اشاره دارد. برای تعریف وب 3 چیست و چه ویژگی‌هایی دارد ابتدا باید اطلاعات مختصری درباره تاریخچه اینترنت و مراحل پیشرفت آن در گذر زمان داشته باشیم تا بتوانیم موضوع وب 3.0 چیست و چه کاربردی دارد را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم. وب 3 در واقع به نسل سوم اینترنت اشاره دارد که نوعی اینترنت غیرمتمرکز بوده و در آینده نزدیک در اختیار کاربران سراسر دنیا قرار می‌گیرد.
طراحی حرفه ای سایت با سیتی سایت
بسیاری از کارشناسان در پاسخ به سوال web 3 چیست؟ اذعان دارند که web 3 نسخه نهایی و تکاملی از دو نسل پیشین اینترنت یعنی web 1 و web 2 است که امکان دسترسی آزاد و بدون محدودیت به اینترنت را برای کاربران فراهم می‌آورد. اینترنتی که در حال حاضر از آن استفاده می‌کنیم و سبک زندگی ما را به طور کلی دگرگون ساخته است اینترنت نسل دوم یعنی web 2 است؛ حال تصور کنید که اینترنت نسل سوم چه امکاناتی را در اختیار ما قرار می‌دهد و دارای چه ویژگی‌های منحصر به فردی است. در ادامه این مطلب موضوع پرطرفدار و چالش برانگیز وب 3 چیست و چه کاربردی دارد را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم و همه آنچه که باید درباره اینترنت نسل سوم بدانید را به شما توضیح خواهیم داد. با سیتی سایت همراه باشید.
تاریخچه ظهور اینترنت
پیش از پردداختن به موضوع وب 3 چیست ابتدا باید به کمی عقب‌تر و به زمان ظهور اینترنت بازگردیم و تاریخچه ابداع آن را مورد بررسی قرار دهیم. واژه اینترنت (Internet) مخفف عبارت Interconnected Network است و به شبکه‌ای گفته می‌شود که امکان اتصال رایانه‌های سراسر دنیا و انتقال اطلاعات در میان آنها را فراهم می‌آورد. با این حال پیدایش اینترنت به دهه 1960میلادی و زمان جنگ سرد میان ایالات متحده و شوروی بازمی‌گردد که توسط تیم تحقیقاتی دولت فدرال آمریکا و تحت عنوان آرپانت (Arpanet) طراحی شد و کنترل کامل آن در دست دولت بود. این تیم در آن زمان از طریق شبکه‌های کامپیوتر ارتباطات کم خطا و پرقدرت را راه اندازی کرد و تنها سازمان‌های بزرگ امکان دسترسی به شبکه اینترنت را در اختیار داشتند.
در دهه 70 و80 میلادی زیرساخت‌ها گسترش پیدا کردند و امکان دسترسی سازمانها و مراکز کوچک‌تر نیز به اینترنت فراهم شد. اما اینترنت مدرنی که امروز می‌شناسیم از اوایل دهه 90 به وجود آمد و به مرور زمان تکامل یافت. در سال 1990 میلادی اینترنت در دسترس عموم قرار گرفت و نسل‌های اینترنت همگانی راه اندازی شدند. این نسل‌های تکاملی شامل:
دوره وب 1 (1990 – 2004)
وب 1 یا اینترنت نسل یک به شکل Read Only (فقط خواندنی) بود و محتوای آن را معمولا شرکت‌ها و سازمانها تولید می‌کردند. یعنی کاربران تنها امکان مطالعه محتواهای متنی منتشر شده در اینترنت را داشتند و هیچگونه تعاملی میان افراد وجود نداشت. اینترنت نسل یک حالت تولیدکننده و مصرف کننده داشت؛ یعنی ارگان‌های خاصی اقدام به تولید و انتشار محتوا در وب کرده و کاربران نیز تنها قادر به مطالعه آنها بودند و امکان برقراری ارتباط و یا اشتراک گذاری نظر نیز وجود نداشت. وب 1 را در واقع می‌توانیم نوعی روزنامه الکترونیکی در دهه 90 در نظر بگیریم که افراد با استفاده از رایانه‌های شخصی خود می‌توانستند به محتوای آن دسترسی پیدا کنند.
دوره وب 2 (2004 تا به امروز)
ظهور وب 2 یا نسل دوم اینترنت تحولی عظیم در نوع دسترسی کاربران به اینترنت به وجود آورد و به شکل Read – Write (خواندن و نوشتن) توسعه پیدا کرد. یعنی کاربران نیز می‌توانند در محیط وب محتوا تولید کرده و آنها را از طریق پلتفرم‌های مختلف با سایر کاربران به اشتراک بگذارند. اینترنتی که در حال حاضر از آن استفاده می‌کنیم اینترنت نسل دوم یا همان وب 2 است که به لطف توسعه فناوری‌هایی همچون جاوا اسکریپت، HTML5،CSS3 و نرم افزارها و شبکه‌های اجتماعی مختلف همچون فیسبوک، اینستاگرام، توییتر، تلگرام، واتس اپ و غیره امکان برقراری تعامل کاربران با یکدیگر را فراهم آورده است. اینترنت نسل دوم برخلاف اینترنت نسل اول که دارای صفحات ثابت و استاتیک بود، مجهز به صفحات پویا و داینامیک است و امکان انتشار اطلاعات در آن هم از سمت سرور و هم از سمت کاربران وجود دارد.
دوره وب 3 (در حال ظهور)
وب 3 یا اینترنت نسل سوم جدیدترین نوع اینترنت در دنیا است که هنوز به مرحله اجرا نرسیده و همچنان در حال توسعه است؛ اما به شکل Read-Write-Own(خواندن، نوشتن و شخصی سازی) در دسترس خواهد بود. web 3 را می‌توانیم نسل تکامل یافته از دو نسخه پیشین یعنی web 1 و web 2 در نظر بگیریم که به لحاظ فنی و عملکردی بسیار پیشرفته‌تر عمل می‌کند و پردازش اطلاعات در آن از طریق هوشی مشابه با انسان و قدرت سیستم‌های هوش مصنوعی و گرافیک سه بعدی انجام می‌شود.
وب 3 چیست؟
حال که با تاریخچه ظهور اینترنت و ویژگی‌های دو نسل پیشین آن آشنا شدید، مسلما بهتر می‌توانید مفهوم وب 3 چیست و چه کاربردی دارد را درک کنید. Web 3 برای اولین بار در سال 2014 و توسط آقای گاوین وود (Gavin Wood) بنیانگذار ارز دیجیتال اتریوم (Ethereum) و پولکادات (Polkadot) معرفی شد. او ایده راه اندازی اینترنت نسل سوم را با هدف برطرف ساختن نگرانی و دغدغه کاربران مبنی بر حفظ حریم شخصی و عدم دسترسی شرکت‌ها و نهادهای سازنده پلتفرم‌های مختلف به اطلاعات آنها مطرح ساخت. اما وب 3 چیست و چه تفاوتی با دو نسل پیشین اینترنت دارد؟ وب 3 یا وب 3.0 سومین و احتمالا آخرین نسل اینترنت است که در هسته خود از بلاک چین، ارزهای رمزنگاری شده و توکن NFT استفاده می‌کند تا امکان دسترسی به اینترنت را در قالب مالکیت به کاربران بازگرداند؛ یعنی اطلاعات شخصی و سطح دسترسی کاربران به اینترنت دیگر تحت تسلط و نظارت هیچ نهاد و یا شرکت سازنده‌ای نبوده و حریم خصوصی شما به طور کامل تحت اختیار خودتان قرار خواهد داشت.
در وب 3 کاربران علاوه بر امکان خواندن و نوشتن همچنین قادر به مشارکت در مدیریت و عملکرد پروتکل‌ها هستند و بیان ساده‌تر هدایت و کنترل وب را در اختیار دارند و مالکیت داده‌ها دیگر در اختیار غول‌های تکنولوژی قرار ندارد. بدین ترتیب کاربران می‌توانند نقش خود را صرفا از یک بازدیدکننده یا مشتری به یک نهاد مستقل و دارای قدرت تبدیل کنند.
ویژگی های وب 3.0
حال که با تعریف کلی وب 3 چیست آشنا شدید و هدف اصلی توسعه آن را درک کردید، در این بخش اصلی‌ترین ویژگی‌های وب 3.0 را مورد بررسی قرار می‌دهیم. ویژگی‌هایی که web 3 را از اینترنت نسل اول و دوم متمایز می‌سازد شامل:
تمرکززدایی (Decentralization)
تمرکززدایی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های وب 3 است؛ یعنی به جای آنکه بخش‌های بزرگی از اینترنت تحت کنترل و مالکیت نهادهای متمرکز باشد، مالکیت آن میان سازندگان و کاربران توزیع می‌شود. وب 3.0در آینده نزدیک از طریق نیروی غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین، رویکرد همتا به همتا و حذف واسطه‌ها اقدام به توانمندسازی کاربران کرده و از آنها در برابر قدرت بیش از حد غول‌های فعلی Web2 مانند فیس بوک محافظت خواهد کرد. داده‌ها در وب 3 به صورت غیر متمرکز در کامپیوترهای مختلف نگهداری می‌شوند؛ بدین ترتیب دیگر افراد یا نهادهای خاص نمی توانند به واسطه قدرت خود درباره چگونگی دسترسی به اطلاعات و داده‌های کاربران تصمیم بگیرند.
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)
بهره مندی از فناوری هوش مصنوعی (AI) نیز دیگر ویژگی‌های وب 3 است که بر طراحی و توسعه وب سایتها و اپلیکیشنهای بر پایه هوش مصنوعی تمرکز می‌کند. بدین ترتیب زبان برنامه نویسی ماشین‌ها به زبان انسان نزدیک شده و بسیار راحت‌تر اطلاعاتی که یک کاربر حقیقی از طریق اینترنت به آنها انتقال می‌دهند را درک و تحلیل می‌کنند. به این نوع اینترنت بر پایه هوش مصنوعی اصطلاحا Semantic Web گفته می‌شود. بنابراین اینترنت نسل سوم به دلیل برخورداری از فناوری هوش مصنوعی بسیار سریع‌تر و راحت‌تر معنا و مفهوم عبارات سرچ شده توسط کاربران را درک کرده و مرتبط‌ترین نتیجه را در اختیار آنها قرار می‌دهد.
عدم نیاز به اجازه (Permissionless)
عدم نیاز به اجازه از دیگر ویژگی‌های وب 3 است که موجب برقراری مساوات میان تمامی کاربران می‌شود؛ یعنی افراد برای حضور و فعالیت در پروژه‌های Web3 نیاز به کسب اجازه از شخص یا نهاد خاصی ندارند و همه کاربران به یک اندازه به وب 3 دسترسی خواهند داشت.
متن باز بودن (Open Source)
متن باز بودن نیز یکی دیگر از ویژگی‌های وب 3.0 است که امکان طراحی و ساخت پروژه‌های مختلف Web 3 را برای تمامی افراد دنیا امکان پذیر می‌سازد و استفاده از آنها نیز رایگان است.
عدم نیاز به اعتماد (Trustless)
عدم نیاز به اعتماد نیز ویژگی کلیدی دیگر وب 3 است که به کاربران امکان می‌دهد تا بدون قرار گرفتن در معرض پذیرش ریسک بتوانند جهت همکاری و یا انجام معامله به افراد و یا نهادها اعتماد کنند. در اینترنت نسل دو برقراری اعتماد میان کاربران و سازمانها از طریق نهادهای واسطه امکان پذیر شده است؛ اما در اینترنت نسل سوم کاربر بدون نیاز به وجود یک نهاد واسطه می‌توانند فعالیت‌های خود را بدون نیاز به اعتماد به طرف مقابل انجام دهند.
کاربر محور بودن (User Centricity)
کاربر محور بودن نیز ویژگی اصلی و کلیدی وب 3 است که در آن کاربران به عنوان عنصر اصلی در وب حضور دارند و دارای سطح اختیار و دسترسی بسیار بالایی هستند. تمامی ویژگی‌های بالا نیز مصداق بارز کاربر محور بودن وب 3 هستند که آن را به محبوب‌ترین نسل اینترنت در آینده تبدیل خواهند کرد.
تفاوت وب 2 با وب 3
- درک تفاوت وب 2 با وب 3 با بررسی دقیق ویژگی‌های وب 3 و مقایسه آنها با قابلیت‌های اینترنتی که در حال حاضر از آن استفاده می‌کنیم بسیار راحت و آسان است. مهم‌ترین تفاوت این دو نسل اینترنت را می‌توانیم در موارد زیر خلاصه کنیم:
- وب 2 برنامه محور و وب 3 کاربر محور است و توجه ویژه‌ای به حریم خصوصی و اطلاعات کاربران دارد. وب 3 یک فضای امن و خصوصی جهت نگهداری و حفظ اطلاعات کاربران ایجاد می‌کند اما این فضا در وب 2 وجود ندارد و اطلاعات کاربران در دسترس شرکت‌ها و حتی بازاریابان قرار می‌گیرد.
- بسیاری از نرم افزارها و اپلیکیشنهای وب 2 تنها بر روی سیستم عامل‌های خاصی نصب می‌شوند اما در وب 3 این محدودیت وجود ندارد و تمامی برنامه‌ها بر روی کلیه دستگاه‌ها قابل نصب و اجرا خواهند بود.
- غیرمتمرکز بودن وب 3 موجب افزایش امنیت و کاهش قابل توجه خطر هک وب سایتها و صفحات مختلف توسط هکرها می‌شود؛ در حالی که این سطح از امنیت در وب 2 وجود نداشته و وب سایتها همواره در معرض خطر هک قرار دارند.
- وب 3 از فناوری هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و بلاک چین جهت ارائه اپلیکیشنهای هوشمند به کاربران استفاده خواهد کرد اما وب 2 تنها مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی و محتواهای تولید شده توسط کاربران است.
مزایای وب 3
راه اندازی و دسترسی کاربران به اینترنت نسل سوم مزایای بسیاری را برای آنان به دنبال خواهد داشت و تمامی مشکلات و نگرانی‌های آنها بابت مسائلی همچون امنیت و یا محدودیت در دسترسی به برخی برنامه‌ها را به طور کامل از میان خواهد برد. برخی از اصلی‌ترین مزایای وب 3 شامل:
- حفظ حریم خصوصی کاربران به واسطه نگهداری از اطلاعات آنها در یک بلاک چین امن
- توانمندسازی کاربران و سلب قدرت از نهادها و سازمان‌های بزرگ
- آزادی بیان کاربران و عدم وجود مفهومی به نام سانسور
- امکان استفاده تمامی کاربران از خدمات شبکه و عدم نیاز به کسب اجازه از اشخاص یا سازمان‌های خاص
- هیج فرد یا نهادی قادر به محدود ساختن دسترسی کاربران به اینترنت نخواهد بود
- امکان طراحی اپلیکیشنهای غیرمتمرکز در حوزه‌های مختلف و بر روی شبکه‌های بلاکچینی
- سطح امنیت بسیار بالا و کاهش احتمال سرقت اطلاعات کاربران
- سرعت بالا و مرتفع ساختن نیاز کاربران در سریع‌ترین زمان ممکن
- گرافیک سه بعدی
با توجه به مزایای وب 3 درمی‌یابیم که اینترنت نسل سوم دارای تفاوت‌های عمده‌ای با اینترنت فعلی است که در صورت راه اندازی و دسترسی کاربران به آن دیگر تمامی محدودیت‌های موجود در فضای وب از میان خواهند رفت و به اینترنتی آزاد، پرسرعت و کاملا امن متصل خواهیم شد.
برنامه ها و اپلیکیشن های وب 3
برخی شرکت‌های بزرگ همچون اپل و آمازون از اینترنت نسل سوم جهت بهبود عملکرد برنامه‌ها و اپلیکیشنهای خود استفاده کرده‌اند تا از طریق آنها بتوانند قابلیت‌های کاربردی‌تری را در اختیار کاربران قرار دهند. برخی از معروف‌ترین اپلیکیشن های وب 3 شامل:
ابزار سیری (Siri)
«سیری» دستیار صوتی هوشمند آیفون یکی از محبوب‌ترین اپلیکیشن های وب 3 است که از فناوری هوش مصنوعی پیشرفته بهره می‌برد. کاربران آیفون از طریق برقراری ارتباط کلامی با ابزار سیری می‌توانند درخواست انجام کارهایی همچون ارسال پیام به یک مخاطب، پخش موسیقی از اپل موزیک، پیدا کردن موقعیت مکانی، جهت یابی، ترجمه، تنظیم اعلان یادآور و غیره را به آن بدهند. فناوری تشخیص گفتار سیری نسبت به گذشته بسیار پیشرفته‌تر شده و با بهره گیری از فناوری هوش مصنوعی نیز قادر به درک و انجام دستورات پیچیده‌تر گردیده است.
اپلیکیشن ولفرام آلفا (Wolfram Alpha)
از دیگر اپلیکیشن های وب 3 می‌توانیم به برنامه Wolfram Alpha اشاره کنیم که در واقع یک «موتور دانش محاسباتی» جهت گردآوری اطلاعات از پایگاه‌های داده در وب است که با انجام محاسبات هوشمند به طور مستقیم پاسخ جستجوی شما را آماده خواهد کرد.
اپلیکیشن 3D Graphics
برنامه 3D Graphics یا گرافیک سه بعدی نیز یکی دیگر از اپلیکیشن های وب 3 است که با ترکیب فناوری‌های واقعیت افزوده و واقعیت مجازی و همچنین افزایش تعامل با کاربر می‌تواند برای طراحی سه بعدی حرفه‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
اپلیکیشنهای دیگری همچون فلیکر (Flickr) و فیسبوک (Facebook) نیز از دیگر برنامه‌های کاربردی وب 3 هستند که با بهره گیری از آن قابلیت‌های جدید و پیشرفته‌ای را در اختیار کاربران قرار داده‌اند.
جمع بندی
ما در این مطلب موضوع چالش برانگیز وب 3 چیست را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم و شما را با کاربرد، ویژگی‌ها و مزایای وب 3 نیز آشنا کردیم. همانطور که خواندید، وب 3 یا اینترنت نسل سوم نوعی اینترنت غیرمتمرکز است که در آینده نزدیک در اختیار کاربران سراسر دنیا قرار می‌گیرد. وب 3.0 یک اینترنت کاربر محور است و امکان خواندن، نوشتن و شخصی سازی محیط وب را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این نسل جدید از اینترنت برای «حفظ حریم شخصی و اطلاعات کاربران» اهمیت ویژه‌ای قائل است و در آینده نزدیک نیز دسترسی آزاد و بدون محدودیت به اینترنت را برای تمامی کاربران دنیا فراهم می‌آورد.
منابع:
