سال‌ها پیش که جنگ میان قلمروها و کشورها بسیار رایج بود، شغل عده‌ای از افراد این بود که برای مدت کوتاهی یا اصلا برای یک جنگ، به عضویت ارتش یکی از طرف‌های جنگ درآمده و در ازای آن، دستمزد بگیرند. در همین حوالی، بعضی از افراد جنگجو هم به‌شکل موقت به استخدام کاروان‌هایی در می‌آمدند که قرار بود از مسیرهای سخت عبور کنند و وظیفه داشتند آنها را از راهزنان محافظت کنند.
شاید بتوانم بگویم اینها نمونه‌های اولیه چیزی بود که امروز با اسم اقتصاد گیگ شناخته می‌شود! اما اقتصاد گیگ چیست؟
اقتصاد گیگ چیست؟
اقتصاد گیگ یا gig economy عملا یک بازار آزاد است. در این بازار، افراد بدون اینکه به‌شکل ثابت یا برای طولانی مدت به استخدام یک کسب و کار و کارفرما در بیایند، در ازای انجام یک پروژه یا کار کوتاه‌مدت، دستمزد می‌گیرند.
همانطور که بالاتر هم گفتم، شاید بتوانیم بگوییم از سال‌های بسیار دور اقتصاد گیگ وجود داشته اما خب بعد از به وجود آمدن اینترنت، این اقتصاد شکل جدید و البته بسیار گسترده‌ای به خودش گرفت. به عنوان مثال در همین کشور خودمان، امروز رانندگان اسنپ، تولید کنندگان محتوای دورکار، برنامه نویسانی که از خانه به مشتریان خدمات می‌دهند و… اینها همه در اقتصاد گیگ فعالند.
کلمه گیگ به چه معناست؟
در حالی که اصولا افراد کلمه گیگ را به دنیای تکنولوژی مرتبط می‌دانند، اما خب در این موضوع گیگ از جای دیگری آمده! در واقع کلمه گیگ از دنیای هنرهای نمایشی چشمه می‌گیرد. جایی‌که هنرمندان مثل کمدین‌ها، نوازندگان، بازیگران و هنرپیشه‌ها در ازای اجراهای فردی‌شان که با نام “گیگ” شناخته می‌شود، دستمزد دریافت می‌کنند.
انواع مشاغل گیگ
امروز مشاغل زیادی وجود دارند که بتوانیم آنها را جزو حوزه گیگ بدانیم. اما رایج‌ترین و معروف‌ترین آنها، به این شرح هستند:
1_ فریلنسری
فریلنسری خودش یک حوزه گسترده است. فریلنسرها اصولا به‌شکل غیر حضوری خدماتی مثل تولید محتوا، گرافیک، برنامه نویسی، نویسندگی و… را به مشتریان مختلف ارائه می‌کنند. در مقاله «فریلنسر کیست» در مورد این موضوع و نحوه به درآمد رسیدن از آن به طور کامل صحبت کردم.
2_ مشاوره
خیلی فرقی ندارد در چه حوزه‌ای باشد، اغلب مشاوران به جای یک کارفرما، چندین کارفرما داشته و طی ماه به چندین فرد یا کسب و کار مختلف مشاوره می‌دهند.
3_ پیمانکاری
پیمانکاران در حوزه‌های مختلفی مشغول به کار می‌شوند. مثلا بعضی پیمانکاران در حوزه ساخت و ساز فعالند و بعضی دیگر در زمینه معدن.
4_ کارمندی موقت
بعضی مشاغل کارمندی هم حتی به‌شکل موقت هستند. مثلا بسیاری از حسابداران برای یک مدت کوتاه، به یک کارفرما خدمات حسابداری ارائه می‌کنند.
5_ کارگری فصلی
بله، حتی کارگران فصلی که هر روز صبح در یک محل خاص حاضر شده و منتظر کسی هستند که آنها را برای یک روز به سر کار ببرد هم جزو بازار گیگ محسوب می‌شوند.
آیا اینترنت باعث رشد اقتصاد گیگ شده؟
نمی‌توانیم انکار کنیم که اینترنت نقش بسیار عظیمی در رشد اقتصاد گیگ داشت. اما اگر بخواهیم کمی ریشه‌ای‌تر نگاه کنیم، نقش “رکود اقتصادی” پررنگ‌تر از اینترنت بوده! یعنی چه؟
در واقع هر گوشه تاریخ کشورها را در دوران رکود اقتصادی مشاهده کنید، متوجه می‌شوید در آن زمان‌ها تقاضا برای همکاری با نیروهای پاره وقت و پروژه‌ای بیشتر بوده. مثلا در رکود اقتصادی سال ۱۹۳۰ آمریکا، بسیاری از کشاورزان به این شکل مشغول به فعالیت شدند. یا مثلا در بحران سال 2008 اروپا، دوباره شاهده افزایش تقاضا برای این مشاغل و نیروها بودیم.
کرونا و اقتصاد گیگ
به نظر من یکی از مهم‌ترین چیزهایی که در همین چند ساله باعث رشد اقتصاد گیگ شد، ویروس کرونا بود. تا قبل از کرونا به لطف اینترنت و ابزارهای آنلاینی مثل سیستم‌های وبیناری، اقتصاد گیگ نسبتا رشد خوبی داشت. اما بعد از کرونا، عملا کسب و کارها مجبور شدند با نیروهای‌شان به‌شکل دورکاری همکاری کنند. همین موضوع باعث شد به مرور بعضی از آنها به این ترغیب شوند که خیلی از جایگاه‌های شغلی‌شان را با افراد فریلنسر و پروژه‌ای پر کنند.
بهترین مشاغل اقتصاد گیگ
خب، اگر به نظرتان ورود به حوزه گیگ انتخاب جذابی است و می‌توانید برای آینده روی آن حساب کنید، در ادامه به‌شکل خلاصه بهترین مشاغل این حوزه در ایران را به شما معرفی می‌کنم.
1_ آموزش
یکی از مشاغل پولساز! در واقع امروز مدرسانی هستند که بیشتر از چند 100 میلیون تومان صرفا از فروش یک دوره آموزشی در یک بازه زمانی کوتاه، مثلا طی 2 الی 3 ماه درآمد دارند.
2_ طراحی سایت
یک شغل به شدت جذاب. امروز افراد فعال و موفق در حوزه طراحی سایت حتی در ماه بیشتر از 30 مشتری دارند و به همین دلیل تیم‌شان را تشکیل داده‌اند تا بتوانند جوابگوی نیاز آنها باشند.
3_ تولید محتوا
همانطور که در مقاله «تولید محتوا چیست» هم گفتم، امروز تولید محتوا در 2 بستر انجام می‌شود. یکی تولید محتوای سایت، یعنی نوشتن یک مقاله مثل همین که الان در حال خواندنش هستید. دوم هم تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام.
4_ تولید محتوای تصویری و ویدیوی
مخصوصا بعد از رشد دنیای وب و بازاریابی اینترنتی، علاقه کسب و کارها به همکاری با افراد فریلنسر در حوزه‌های عکاسی، ویرایش عکس، ویرایش ویدیو و… بیشتر شده.
5_ سئوی سایت
سئوی سایت همان چیزی است که باعث می‌شود وقتی کاربران یک کلمه را در گوگل جستجو می‌کنند، سایت شما را مشاهده کرده و وارد آن شوند. در واقع سئو امروز برای بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی باعث به وجود آمدن سودهای میلیونی طی روز شده. همین موضوع هم هست که بازار کار افراد سئوکار را بسیار داغ کرده.
راستی اگر هنوز برای کسب و کارتان وب سایت نساخته‌اید، پیشنهاد می‌کنم در کم‌تر از 2 دقیقه و به کمک تست 7 روزه و رایگان فروشگاه ساز سیتی سایت، فروشگاه اینترنتی‌تان را راه بیاندازید.
مزایای اقتصاد گیگ چیست؟
خب، اجازه بدهید به سراغ بخش دوم مقاله رفته و با هم مزایا و معایب اقتصاد گیگ را بررسی کنیم. ابتدا مزایا:
1_ سهولت برای ورود
همانطور که تا اینجا هم متوجه شدید، ورود به اقتصاد گیگ و شغل‌های این حوزه بسیار آسان است و هیچ محدودیت و پیش‌نیاز قانونی خاصی شامل دریافت فلان مدرک و فلان مجوز ندارد.
2_ قدرت انتخاب
زمانی‌که در حوزه کاری‌تان به یک متخصص موفق تبدیل شوید، قدرت انتخاب زیادی خواهید داشت. این یعنی هر بار خواستید می‌توانید به کارفرمایی که علاقه‌ای به همکاری با آن ندارید، جواب رد بدهید و اصلا اجباری وجود نخواهد داشت.
3_ تنوع
برعکس کارمندان و دیگر افرادی که به‌شکل ثابت در یک شغل مشغولند، اصولا افراد حوزه اقتصاد گیگ به دلیل داشتن کارفرمایان متفاوت، تنوع کاری زیادی دارند.
4_ استقلال
یکی از مهم‌ترین مزایای این مشاغل، این است که به افراد استقلال زیادی می‌دهد. اغلب افراد این حوزه، مخصوصا فریلنسرها، استقلال زمانی و حتی مکانی زیادی داشته و صرفا با همراه داشتن یک لپ تاپ می‌توانند در هر جایی و هر زمانی کارشان را انجام بدهند.
5_ ایجاد فرصت‌ها
اگر یک فریلنسر موفق باشید، احتمالا برای داشتن یک درآمد معقول حتی نیاز نیست در روز، 8 ساعت کامل کار کنید. این یعنی می‌توانید به راحتی برای امتحان کردن دیگر مشاغل و حتی راه اندازی کسب و کار، به خودتان فرصت بدهید.
معایب اقتصاد گیگ چیست؟
در کنار تمامی مزایا، اقتصاد گیگ یک‌سری معایب هم دارد. در ادامه به‌شکل خلاصه آنها را به شما معرفی می‌کنم.
1_ درآمد کم در ابتدا
اغلب افرادی که در حوزه گیگ مشغولند، در ابتدا درآمد کمی دارند. چراکه نه افراد زیادی آنها را می‌شناسند که پروژه‌شان را در اختیارشان بگذارند، نه تخصص بالایی دارند که بتوانند دستمزد زیادی طلب کنند.
2_ عدم وجود مزایا
بر خلاف کارمندان و نیروهای ثابت، نیروهای اقتصاد گیگ از مزایایی مثل عیدی، سنوات، حقوق ثابت، وام، بن خرید و… برخوردار نیستند.
3_ امنیت شغلی پایین
با توجه به اینکه در این دسته مشاغل شما با هیچ کارفرمایی قرارداد رسمی ندارید، امنیت شغلی‌تان پایین است و امکان دارد هر لحظه همکاری‌تان با یکی از آنها تمام شود.
4_ استرس
در نهایت این مشاغل ممکن است کمی استرس بیشتری از شغل‌های عادی به فرد وارد کند. استرس بیکار شدن، استرس ارائه کار مطابق با سلیقه مشتری جدید، استرس دریافت دستمزد در زمان مقرر و… .
افراد فعال در اقتصاد گیگ چطور کار پیدا می‌کنند؟
در گذشته جواب ثابتی به این سوال وجود نداشت! چون اغلب افراد فعال در این اقتصاد، صرفا بر اساس شناخته‌شده‌بودن‌شان می‌توانستند با کارفرماها ارتباط برقرار کنند. اما امروز به لطف اینترنت، شرایط فرق کرده. مثلا:
- سایت‌هایی مثل انجام میدم و پونیشا، فریلنسرها را به کارفرما متصل می‌کنند،
- اپلیکیشن‌های تپسی و اسنپ رانندگان را به مسافران متصل می‌کنند،
- اپلیکیشن‌هایی مثل آچاره، متخصصان فنی را به افراد نیازمند خدمات آنها متصل می‌کنند و… .
کلام آخر
به عنوان کلام آخر؛ اگر می‌خواهید به اقتصاد گیگ وارد شده و از مزایای شغلی آن شامل استقلال و… برخوردار شوید و البته اگر انتخاب‌تان شغل‌های حوزه فریلنسری است، پیشنهاد می‌کنم همین حالا «مقاله فریلنسر کیست» را بخوانید. در این مقاله نکات بسیار مهمی در مورد این جایگاه شغلی به شما توضیح دادم.
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله فهمیدیم که اقتصاد گیگ چیست، با شغل‌های آن آشنا شده و مزایا و معایبش را بررسی کردیم. در آخر اگر نظر و سوالی در مورد این مقاله داشتید در بخش نظرات منتظر شما هستم.
