CMDB چیست؟ همه چیز درباره پایگاه داده مدیریت پیکربندی و ارتباط آن با ITIL و ITAM

زمان مطالعه: 8 دقیقه

کسب و کارهای امروزی با سرعت به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌روند. زیرساخت‌های فناوری اطلاعات نیز در این تشکیلات به سرعت در حال رشد هستند. با توجه به وابستگی روزافزون به این زیرساخت‌ها، مهم است که کنترل دقیقی بر روی دارایی‌های IT خود داشته باشید و روابط و وابستگی‌های متقابل میان آنها را به خوبی درک کنید.

CMDB یا مدیریت پیکربندی، نوعی سیستم ضبط کننده است که اطلاعات مربوط به زیرساخت‌ها و مدیریت خدمات را در قالب ورودی‌هایی به نام آیتم‌های پیکربندی (CI) ذخیره می‌کند. همراه ما بمانید تا به شما بگوییم CMDB چیست و چه ارتباطی با ITIL و ITAM دارد.

پایگاه داده مدیریت پیکربندی یا CMDB چیست؟

پایگاه داده مدیریت پیکربندی (Configuration Management Database) یا CMDB، ابزاری است که وضعیت عملیاتی تجهیزات مختلف (به آنها اقلام پیکربندی یا دارایی هم گفته می‌شود) و روابط میان آنها را ذخیره می‌کند. CMDB، چشم انداز کامل و دقیقی از بخش‌های مختلف کسب و کار برای کمک به تصمیم گیری بهتر و همچنین درک عمیقی از ارتباط بین تجهیزات مختلف را در اختیار مدیران قرار می‌دهد.

این ابزار به عنوان بخشی از فرآیند ITIL (Information Technology Infrastructure Library) جهت کاربردهای مدیریت سرویس‌ فناوری اطلاعات یا ITSM (Information Technology Service Management) به وجود آمد.

ویژگی‌های CMDB چیست؟

اکنون به شما خواهیم گفت ویژگی‌های یک CMDB چیست، چه نقشی در مدیریت پیکربندی دارد و چگونه با مدیریت دارایی ارتباط برقرار می‌کند؟

ویژگی های عملکردی اصلی یک CMDB عبارت است از:

داشبوردهای یکپارچه با معیارهای CI

تحلیل و بررسی بر اساس این داشبوردها، روابط، تاثیر تغییرات، الگوهایی که مشکل ایجاد می‌کنند و هزینه ساخت و نگهداری هر سرویس در داخل را از نظر پول و منابع آسان‌تر می‌کند.

سازگاری و انطباق

این ویژگی امکان مشاهده دقیق سوابق را برای حسابرسان فراهم می‌کند. به این ترتیب، علاوه بر وضعیت فعلی CI، تاریخ تغییرات، بررسی‌ها، تعادل‌ها، حوادث و… را نیز در اختیار شما قرار می‌دهد.

ایجاد CI و جمع بندی به موقع داده‌های آنها

این کار با 3 روش مختلف پشتیبانی می‌شود: ورودی دستی، یکپارچه سازی (مبتنی بر API، SCCM) و ابزارهای کشف که اسکن خودکار تمامی آدرس‌های IP را برای جمع آوری اطلاعات سخت افزاری و نرم افزاری در سازمان انجام می‌دهند.

پشتیبانی از مجموعه داده‌های ائتلافی

از جمله عادی سازی و تطبیق CI و داده‌های آنها

نقشه برداری از خدمات فناوری اطلاعات

این ویژگی معمولا به صورت یک تصویر گرافیکی از روابط و وابستگی‌ها ارائه می‌شود.

کنترل دسترسی

این مورد به شما امکان می‌دهد سطوح دسترسی متفاوتی در اختیار افراد یا تیم‌های مختلف قرار دهید و در صورت ایجاد مشکل یا سوال، تغییرات را به منبع آنها ردیابی کنید.

مراحل اجرای CMDB چیست؟

قبل از شروع پروژه CMDB، لازم است برای سوالات زیر پاسخ مناسب پیدا کنید:

• در زمینه مدیریت اطلاعات دارایی‌ها با چه چالش‌هایی روبرو هستید؟
• این چالش‌ها تا چه اندازه قابل حل هستند؟
• برای حل این چالش‌ها چه مقدار زمان لازم است؟
• در صورت استقرار سیستم CMDB، چه کسانی از آن استفاده خواهند کرد؟
• گروه‌های کاربری چه انتظاراتی از سیستم CMDB دارند؟

 

• برای شروع، یک تیم مدیریت پیکربندی با اعضای تیم مدیریت زیرساخت، تیم مدیریت نرم افزار ITSM و صاحبان فرآیندهای مختلف برای مدیریت حوادث، مدیریت تغییرات و مدیریت مشکلات تشکیل دهید.

• سپس فرآیند مدیریت پیکربندی با مدیریت تغییر را ایجاد کنید.

• در مرحله بعد ابزار مناسب را برای پروژه CMDB خود انتخاب کنید.

• همراه با تیم مدیریت پیکربندی و تیم مدیریت تغییر، مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و روابط مورد نیاز را به منظور ذخیره شدن برای هر نوع CI تعریف کنید.

• سپس فرآیند استفاده از این داده‌ه و اطلاعات را نیز مشخص کنید.

• حالا باید CMDB را با داده‌های موجود به روز رسانی کنید.

• در پایان باید فرآیندهای تعریف شده را به تیم‌های مربوطه ابلاغ کنید.

CMDB ها چگونه کار می‌کنند؟

تا اینجا دانستیم CMDB چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. همان طور که اشاره کردیم، CMDB اطلاعات مربوط به پیکربندی آیتم‌های مختلف در یک سازمان، از جمله سخت افزار، نرم افزار، سیستم‌ها، امکانات و پرسنل را ذخیره می‌کند. سازمان فناوری اطلاعات وظیفه دارد مشخص کند که چه مواردی باید ردیابی شوند و این کار چگونه باید انجام شود. داده‌های پیکربندی می‌تواند شامل روابط و وابستگی‌های متقابل بین آیتم‌های مختلف، تاریخچه تغییرات و ویژگی‌های هر آیتم باشد.

در چارچوب CMDB، اجزای یک سیستم اطلاعاتی به عنوان آیتم‌های پیکربندی (CI) نامیده می‌شوند. یک CI می‌تواند هر یک از اجزای قابل تصور فناوری اطلاعات از جمله نرم افزار، سخت افزار، اسناد، پرسنل، نحوه پیکربندی هر CI و هر گونه رابطه و وابستگی میان آنها باشد. فرآیندهای مدیریت پیکربندی پروژه به دنبال تعیین، کنترل، ردیابی و هر گونه تغییر ایجاد شده در CI ها به صورت جامع و سیستماتیک است.

پایگاه مدیریت پیکربندی (CMDB)، ویژگی‌های CI از جمله مالکیت، کدشناسایی و اهمیت آن را به تصویر می‌کشد و جزئیاتی در مورد روابط میان CI ها ارائه می‌دهد. هر اندازه که یک کسب و کار CI های بیشتری وارد سیستم کند، CMDB به منبع قدرتمندتری برای پیش بینی تغییرات درون سازمان تبدیل می‌شود.

مزایای استفاده از CMDB چیست؟

• CMDB ها با ارائه یک نمای هدفمند و متمرکز از داده‌های IT، به رهبران فناوری اطلاعات کمک می‌کند تا بر زیرساخت‌های خود کنترل بیشتری داشته باشند.

• یک کاربر CMDB می‌تواند هر یک از اجزای زیرساخت فناوری اطلاعات را تجسم کند. به عنوان مثال، برنامه‌ای که روی یک سرور اجرا می‌شود و می‌تواند از خطاهای مدیریتی جلوگیری کند، به شما کمک می‌کند تا از انطباق مقررات و فرآیندها کاملا مطمئن شوید.

• با وجود ابزار CMDB، رهبران فناوری اطلاعات قادر هستند با حذف منابع غیرضروری فناوری اطلاعات و هزینه‌های مرتبط با آنها، راهکارهایی برای صرفه‌جویی در سازمان پیدا کنند.

• یکی دیگر از مزایای CMDB، توانایی یکپارچه سازی داده‌ از سایر نرم افزارها، تطبیق داده‌ها، شناسایی ناسازگاری در پایگاه داده‌ها و اطمینان از هماهنگی و همگام سازی همه داده‌هاست.

• سیستم CMDB می‌تواند سایر فرآیندهای مرتبط با پیکربندی مانند مدیریت تغییر و مدیریت رویداد را برای مدیریت بهتر و موثرتر محیط فناوری اطلاعات، ادغام کند.

چالش‌های استفاده از CMDB چیست؟

علاوه بر مزایایی که ذکر کردیم، استفاده از سیستم CMDB می‌تواند چالش‌هایی نیز ایجاد کند.

• پس از پیاده سازی این سیستم، اولین چالش، وارد کردن تمامی اطلاعات مورد نیاز به CMDB است. انجام این کار می‌تواند کمی خسته کننده باشد، چرا که مدیران باید اطلاعات زیادی در مورد هر دارایی IT وارد کنند. از جمله اطلاعات مالی، تاریخچه ارتقا و نمایه عملکرد.

• ابزارهای مدرن سیستم CMDB با ارائه قابلیت‌های کشف پیشرفته، اجازه می‌دهند تا این ابزار، CI‌ ها را به صورت خودکار پیدا کرده و آنها را به نمایه تبدیل کند. با این حال، این داده‌ها همیشه از یک منبع به دست نمی‌آیند.

• بر اساس تئوری CMDB، فرآیندی به نام فدراسیون داده‌ها، اطلاعات را از مکان‌های متفاوت گردآوری می‌کند تا از جایگزینی یا حذف سایر سیستم‌های داده توسط فناوری اطلاعات جلوگیری کند. اما در عمل، داده‌ها در منابعی پراکنده می‌شوند که به خوبی ادغام نشده‌اند. این امر مانع تجمیع داده‌ها توسط مدیران فناوری اطلاعات می‌شود.

• هر چند با گذشت زمان، لازم است سیستم فناوری اطلاعات داده‌های CMDB را حفظ کرده و آنها را به روز رسانی کند. اما معمولا IT این کار را انجام نمی‌دهد. بنابراین، CMDB کهنه و غیر قابل استفاده می‌شود و پس از مدتی از کار می‌افتد.

تکامل CMDB چگونه اتفاق می‌افتد؟

به طور کلی، CMDB یک منبع منحصر به فرد از صحت اطلاعات پیکربندی برای دارایی‌های IT است. پس برای دریافت خدمات باید آنها را به خوبی مدیریت کنید. مشاهده دارایی‌ها و نظارت بر وابستگی‌ها می‌تواند به ارتقا سرویس‌های فعلی و ارتقای سرویس‌های جدید کمک کند.

به عنوان مثال، شناسایی سرورهایی که نسخه‌های قدیمی‌تر سیستم عامل را اجرا می‌کنند، ممکن است امنیت و عملکرد سیستم را تغییر دهد. سازمان‌ها می‌توانند اطلاعات CMDB را در طول زمان ردیابی و اجرا کنند، به این ترتیب امنیت و انطباق را بهبود می‌بخشند و خطرات را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، CMDB ها نقش مهمی در بازیابی خودکار خطاها و اشتباهات بر عهده دارند.

ارتباط ITIL و CMDB چیست؟

پیش‌تر راجع به استاندارد ITIL صحبت کردیم و آن را مجموعه‌ای از روش‌های مدیریتی دانستیم که بر سازگار کردن خدمات فناوری اطلاعات با نیازهای کسب و کار تمرکز دارد.

چارچوب مدیریت خدمات فناوری اطلاعات (ITIL)، شامل مشخصاتی برای مدیریت پیکربندی است، اگر چه پذیرش چارچوب ITIL، پیش نیازی برای مدیریت پیکربندی نیست.

با در نظر گرفتن مشخصات ITIL، ابعاد اصلی مدیریت پیکربندی (CMDB) عبارت است از:

کشف

CI هایی که باید در CMDB گنجانده شوند را شناسایی کنید.

امنیت

داده‌ها را کنترل کنید تا مطمئن شوید که فقط توسط افراد مجاز قابل تغییر هستند.

گزارش نویسی

حفظ وضعیت که شامل اطمینان از این موضوع است که وضعیت فعلی هر CI به صورت مداوم ثبت و به روز رسانی می‌شود.

حسابرسی

از طریق ممیزی و بررسی داده‌ها می‌توانید صحت آنها را تایید کنید.

ارتباط ITAM و CMDB چیست؟

بین CMDB ها و پلتفرم‌های مدیریت دارایی فناوری اطلاعات (ITAM)، برخی همپوشانی‌های عملکردی برای مدیریت تغییر وجود دارد و قابلیت‌های آنها در چارچوب مدیریت خدمات گسترده‌تر ادغام می‌شود. با این حال این ابزارها برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

یک ابزار ITAM، جزئیات سخت افزار و نرم افزار را در کل چرخه عمر دارایی ردیابی کرده و نسبت به آنچه یک CMDB ردیابی می‌کند، ثابت‌تر است. این شامل خرید، بهره برداری، نگهداری و دفع است. به خاطر داشته باشید که در هر مرحله، خدمات پشتیبانی و استهلاک، هزینه‌های خاص خود را دارد. مدیریت دارایی مزایایی به همراه دارد که شامل استفاده بهتر از دارایی، حسابرسی پیشگیرانه دارایی، انطباق و افزایش امنیت است که در نهایت منجر به تصمیم گیری موفق‌تر، سریع‌تر و دقیق‌تر می‌شود.

ابزارهای ITAM معمولا برای دستیابی به اهداف تجاری مانند بررسی و تصمیم گیری از طریق چرخه عمر دارایی زیرساخت مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورتی که ابزارهای مدیریت پیکربندی بیشتر برای اهداف سرویس محور استفاده می‌شوند و به کارکنان فناوری اطلاعات کمک می‌کنند ضمن درک وابستگی‌ها، بتوانند خدمات فناوری اطلاعات را برنامه ریزی و حفظ کنند.

توجه داشته باشید که دو سیستم ITAM و CMDB در مقابل هم قرار ندارند. به عنوان مثال، یک سرور، برنامه دارایی فناوری اطلاعات با ارزش مالی است. اما در طول زمان مستهلک می‌شود و نیاز به تعمیر و نگهداری پیدا می‌کند. همچنین می‌تواند اطلاعات عملیاتی مانند قراردادهای خدماتی که بخشی از CMDB نیستند را در خود جای دهد. آن سرور یک آیتم پیکربندی به شمار می‌رود که شما می‌توانید اطلاعات مربوط به آن را از طریق یک CMDB ردیابی و مدیریت کنید، یعنی از طریق سیستم عامل و نرم افزار نصب شده بر روی آن، تنظیمات سرور و نسخه‌های میان افزار.

با کمک CMDB می‌توانید نشان دهید که چگونه تغییر در وضعیت پیکربندی سرور می‌تواند بر عملکرد، مشکلات پایداری و امنیت سیستم موثر باشد.

قابلیت‌های ابزار CMDB چیست؟

در این بخش علاوه بر معرفی قابلیت‌های CMDB، برخی نمونه‌های این ابزار را نیز به شما معرفی خواهیم کرد.

موارد زیر از جمله قابلیت‌های این ابزار به شمار می‌روند:

• کشف و ارزیابی CI فعلی دارایی‌های فناوری اطلاعات
• امکان ترسیم نقشه وابستگی بین دارایی‌ها و CI ها
• امکان شبیه سازی یا پیش بینی اثر تغییر به CI ها

خوب است بدانید که بسیاری از ابزارهای مدیریت پیکربندی برای سازمان‌ها با نیازهای مختلف در دسترس هستند. نمونه‌های رایج این ابزارها عبارت است از:

• BMC Helix Platform

پلتفرم BMC Helix، یک راه حل مدیریت خدمات و عملیات به صورت منبع باز و مقیاس پذیر است که کارایی، بهره‌وری و نوآوری را افزایش می‌دهد.

• Broadcom Inc

یک شرکت پیشرو در فناوری است که طیف گسترده‌ای از راه‌حل‌های نرم افزاری و زیرساخت‌های طراحی را ارائه و توسعه می‌دهد.

• GLPi

GLPi نوعی نرم افزار مدیریت دارایی فناوری اطلاعات، سیستم ردیابی مشکل و سیستم میز خدمت منبع باز است که به زبان PHP نوشته شده و به عنوان یک نرم افزار منبع باز تحت مجوز عمومی GNU توزیع شده است.

• Microsoft System Center Service Manager (SCSM)

راهکار SCSM، بر اساس استاندارد ITIL و MOF ساخته شده و امکان استاندارد سازی سرویس‌های سازمانی و اتوماسیون عملکردهای پشتیبانی مانند سیستم تیکتینگ را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند.

• ServiceNow Platform

پلتفرم ServiceNow یک پلتفرم سرور مجازی ابری است که خدمات مربوط به PaaS از جمله خدمات مربوط به نیروی انسانی، امور مالی، بازاریابی و عملیات میدانی را در سازمان ارائه می‌کند.

• IBM Control Desk

نرم افزار یکپارچه دارایی و خدمات IBM Control Desk، یک مرکز کنترل مشترک برای مدیریت فرآیندهای تجاری است. این سیستم ITSM مورد نیاز برای ساده سازی پشتیبانی از کاربران و زیرساخت‌ها را فراهم می‌کند.

و در انتها…

با پیچیده تر شدن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، اهمیت ردیابی و درک اطلاعات در محیط IT افزایش پیدا می‌کند. استفاده از CMDB یکی از بهترین راهکارها برای راهبران فناوری اطلاعات است که باید ضمن شناسایی و تایید هر یک از اجزای زیرساخت‌ها، آن‌ها را به بهترین صورت ممکن مدیریت و بهینه سازی کنند.

امروز ضمن پاسخ به سوال CMDB چیست، ویژگی‌ها، نحوه عملکرد، مراحل اجرا و همچنین ارتباط آن با پلتفرم‌های ITIL و ITAM را نیز بررسی کردیم.