ایجکس چیست و چه زمانی باید از آن استفاده کرد؟

ajax یکی از تکنولوژی‌هایی است که برای بهبود کارایی و عملکرد صفحه‌های وب بسیار مفید است. با استفاده از ajax، می‌توانیم اطلاعات را به صورت غیرهمزمان و بدون نیاز به بارگذاری مجدد صفحه از سرور به کاربر بفرستیم. این کار، باعث بهبود تجربه کاربری کاربران و کاهش زمان بارگیری صفحه‌ها می‌شود. در این مطلب توضیح خواهیم داد که ajax چیست و به بررسی موارد استفاده و نحوه عملکرد آن اشاره خواهیم کرد.

ajax چیست؟

در پاسخ به این سوال که ajax  چیست ، باید بگوییم که ajax مخفف عبارت “Asynchronous JavaScript and XML” و یک فناوری وب است که برای بارگذاری داده‌ها از سرور به کاربر در پس‌زمینه و بدون نیاز به بازخوانی صفحه استفاده می‌شود. این فناوری از ترکیبی از HTML، CSS، JavaScript، Document Object Model (DOM) و XML یا JSON استفاده می‌کند تا بدون نیاز به بارگذاری صفحه جدید، ارتباط بین کاربر و سرور برقرار شود. Ajax برای بهبود عملکرد و رفتار صفحات وب، مفید است و معمولا در بسیاری از برنامه‌های کاربردی وب، استفاده می‌شود.

آیا Ajax یک زبان برنامه نویسی است؟

به طور کلی نمی‌توان ایجکس را به عنوان زبان برنامه نویسی ajax دانست. ایجکس یک فناوری وب است که شامل ترکیبی از زبان‌های برنامه نویسی و ابزارهایی مانند HTML، CSS، جاوا اسکریپت و XML یا JSON است. ajax به برنامه‌های کاربردی وب اجازه می‌دهد تا بدون بارگیری مجدد کل صفحه وب با سرورها در پس‌زمینه ارتباط برقرار کنند و در نتیجه، تجربه کاربری کارآمدتر و پویاتری به همراه داشته باشند؛ بنابراین، با اینکه ajax برای پیاده‌سازی به دانش برنامه نویسی نیاز دارد، اما خود یک زبان برنامه نویسی نیست.

کاربرد ایجکس چیست؟

کاربرد اصلی ajax بهبود تجربه کاربری در برنامه‌های وب است و این کار با اجازه‌دادن به بارگذاری داده‌ها از سرور، در پس زمینه و بدون نیاز به به‌روزرسانی صفحه اتفاق می‌افتد. این امر منجر به صفحات وب با سرعت بیشتر و پویاتر می‌شود که می‌تواند تجربه کاربری بهتری را ارائه دهد. ajax معمولا برای کارهایی مانند ارسال فرم، جستجوی زنده، اعلان‌های آنی و رابط‌های کاربری تعاملی استفاده می‌شود.

علاوه بر این، ajax می‌تواند با فعال کردن انتقال انتخابی داده به جای بارگیری مجدد کل صفحه وب، به کاهش بار سرور و استفاده بهینه از پهنای باند کمک کند. این موضوع می‌تواند برنامه‌های کاربردی وب را بهتر، کارآمدتر و مقیاس‌پذیرتر کند. به‌طورکلی، ajax یک ابزار قدرتمند برای افزایش عملکرد و قابلیت استفاده برنامه‌های کاربردی وب است.

نحوه‌ عملکرد Ajax چگونه است؟

ajax با استفاده از ترکیبی از فناوری‌های وب برای ارسال و دریافت غیر هم‌زمان داده‌ها از یک سرور عمل می‌کند، بدون آنکه نیازی به به‌روزرسانی کامل صفحه باشد. نمای کلی از نحوه عملکرد ایجکس را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:

• یک رویداد در یک صفحه وب رخ می‌دهد، مانند کلیک کاربر روی یک گزینه یا ارسال یک فرم؛
• کد جاوا اسکریپت در حال اجرا در صفحه، درخواست ajax را به سرور ارسال می‌کند که معمولاً از XMLHttpRequest (XHR) یا یک API مرورگر جدیدتر مانند fetch استفاده می‌کند.
• سرور درخواست را پردازش می‌کند و پاسخی را در قالبی ساختاریافته مانند XML یا JSON به مرورگر می‌فرستد.
• کد جاوا اسکریپت موجود در صفحه، پاسخ را دریافت می‌کند و می‌تواند از آن برای به‌روزرسانی پویای محتوای صفحه یا انجام سایر اقدامات مانند نمایش اعلان، استفاده کند.
• محتوای به‌روز شده بدون نیاز به رفرش کامل در صفحه، نمایش داده می‌شود.

مزایا و معایب استفاده از ایجکس چیست؟

استفاده از کدنویسی ajax می‌تواند شامل مزایا و معایب متعددی باشد. برخی از مزایای آن عبارت‌اند از:

• بهبود تجربه کاربری: ajax به برنامه‌های کاربردی وب این امکان را می‌دهد تا داده‌ها را بارگیری کنند و رابط کاربری را به‌طور هم‌زمان به‌روزرسانی کنند که می‌تواند تجربه کاربری تعاملی‌تر و بهتری ایجاد کند.
• کاهش بار سرور: درخواست‌های ajax فقط داده‌های لازم را از سرور بازیابی می‌کنند که این امر میزان منابع سرور مورد نیاز برای پردازش درخواست‌ها را کاهش می‌دهد و می‌تواند عملکرد کلی را بهبود ببخشد.
• بهینه‌سازی پهنای باند: ajax به توسعه‌دهندگان وب اجازه می‌دهد تا مقدار داده‌های منتقل شده بین سرور و کلاینت را بهینه کنند، زیرا فقط بخش‌های ضروری یک صفحه وب را بازیابی و به‌روز می‌کند.
• مدیریت بهتر خطاها: ajax مدیریت خطای پیشرفته‌تری را نسبت به اپلیکیشن‌های قدیمی وب ارائه می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا خطاها را مدیریت کنند و بازخورد خود را در همان زمان به کاربران ارائه دهند.
• سازگاری بین مرورگرها: ajax روی اکثر مرورگرهای وب امروزی کار می‌کند و تجربه کاربری ثابتی را در دستگاه‌ها و پلتفرم‌های مختلف ارائه می‌دهد.

برخی از معایب استفاده از ایجکس را می‌توان موارد زیر دانست:

• پشتیبانی محدود از مرورگر: مرورگرهای وب قدیمی ممکن است از ajax پشتیبانی نکنند که می‌تواند قابلیت استفاده از برنامه‌های وب را برای برخی از کاربران محدود کند.
• مشکلات دسترسی: برخی از فناوری‌های کمکی مانند صفحه‌خوان‌ها ممکن است با ajax سازگار نباشند که می‌تواند مشکلات دسترسی را برای کاربران دارای معلولیت، ایجاد کند.
• دشواری در سئو: از آنجا که برنامه‌های ajax به صورت پویا محتوای صفحه را به‌روز می‌کنند، ایندکس و رتبه‌بندی آن‌ها توسط موتورهای جستجو دشوارتر است.
• افزایش پیچیدگی توسعه: ajax به مهارت‌های برنامه نویسی پیشرفته‌تری نیاز دارد و می‌تواند نسبت به برنامه‌های قدیمی وب، پیچیده‌تر باشد.
• نگرانی‌های امنیتی: برنامه‌های ajax اگر به درستی اجرا نشوند، می‌توانند در برابر حملات اسکریپت بین سایتی (XSS) و سایر خطرات امنیتی آسیب‌پذیر باشند.

چه زمانی باید از ajax استفاده کنیم؟

Ajax هنگامی استفاده می‌شود که می‌خواهید تجربه کاربری بهتر و پویاتری را در برنامه وب خود بدون نیاز به بازخوانی کامل صفحه ارائه دهید. در این قسمت به چند مورد اشاره می‌کنیم که استفاده از ایجکس می‌تواند مفید باشد.

• بارگیری محتوای پویا: اگر می‌خواهید محتوا را در صفحه وب خود به صورت پویا بارگذاری کنید، مانند نتایج جستجو یا فید خبری، ajax می‌تواند برای خواندن داده‌ها از سرور و به‌روزرسانی صفحه بدون بارگیری مجدد کل صفحه استفاده شود.
• ارسال فرم: هنگام ارسال فرم، می‌توان از ajax برای ارسال داده‌ها به سرور و به‌روزرسانی صفحه بدون نیاز به رفرش کامل آن استفاده کرد. این موضوع می‌تواند بازخورد فوری به کاربر ارائه دهد و تجربه کلی کاربر را بهبود ببخشد.
• به‌روزرسانی‌های در لحظه: اگر می‌خواهید به‌روزرسانی‌های لحظه‌ای را برای کاربران خود ارائه دهید، مانند چت زنده یا اعلان‌ها، ajax می‌تواند برای دریافت داده‌های جدید از سرور در فواصل زمانی معین و به‌روزرسانی صفحه به صورت پویا استفاده شود.
• اعتبارسنجی: از ajax می‌توان برای تأیید فیلدهای فرم یا داده‌های ورودی از سمت کاربر قبل از ارسال آن به سرور استفاده کرد. این موضوع می‌تواند دقت داده‌ها را بهبود ببخشد و با اجتناب از ارسال‌های غیرضروری، بار سرور را کاهش دهد.

منظور از ناهم ‌زمانی در تکنولوژی ایجکس چیست؟

اما ناهم‌زمانی یا Asynchrony در ایجکس چیست؟ ناهم‌زمانی به نحوه پردازش درخواست‌های ajax اشاره دارد که در آن مرورگر می‌تواند درخواستی را به سرور ارسال کند و بدون منتظر ماندن برای پاسخ به پردازش سایر وظایف، ادامه دهد. این بدان معنی است که مرورگر می‌تواند در حالی که منتظر پاسخ سرور است به تعامل با رابط کاربری ادامه دهد.

در یک برنامه وب قدیمی، زمانی که کاربر روی یک لینک کلیک یا فرمی را ارسال می‌کند، مرورگر درخواستی را به سرور ارسال می‌کند و سرور با یک صفحه کامل HTML پاسخ می‌دهد. این فرآیند، مرورگر را مجبور می‌کند که منتظر بماند تا سرور درخواست را پردازش و پاسخی را ارسال کند. در این صورت احتمال کند شدن تجربه کاربر، وجود دارد.

از سوی دیگر، ajax به توسعه دهندگان وب اجازه می‌دهد تا بدون ایجاد وقفه در تعامل کاربر با صفحه، درخواست‌ها را به سرور ارسال کنند. هنگامی که یک درخواست ajax ارسال می‌شود، مرورگر می‌تواند در حالی که منتظر پاسخ سرور است، به پردازش سایر وظایف و به‌روزرسانی رابط کاربری ادامه دهد. هنگامی که سرور داده‌ها را ارسال می‌کند، مرورگر می‌تواند از جاوا اسکریپت برای به‌روزرسانی بخش‌های مربوط به صفحه بدون بازخوانی کل صفحه استفاده کند.

به طور خلاصه، ناهم‌زمانی در ajax با اجازه دادن به مرورگر برای ادامه پردازش وظایف در حالی که منتظر پاسخ از سرور است، تجربه کاربر پاسخگوتر و پویاتر را فراهم می‌کند.

منظور از پردازش محدود روی سرور با ایجکس چیست؟

پردازش محدود روی سرور با ajax به این موضوع اشاره دارد که درخواست‌های ajax معمولاً فقط داده‌های لازم را از سرور بازیابی می‌کنند، نه اینکه کل صفحه HTML را لود کنند. این موضوع، مقدار منابع سرور مورد نیاز برای پردازش درخواست‌ها را کاهش می‌دهد و می‌تواند عملکرد کلی برنامه را بهبود ببخشد.

در برنامه‌های وب قدیمی، زمانی که کاربر درخواستی را در صفحه انجام می‌دهد، سرور فایل HTML درخواستی را بازیابی می‌کند، هرگونه درخواست پایگاه داده یا منطق تجاری را پردازش کرده و صفحه کامل HTML را برای ارسال به مشتری ایجاد می‌کند. این فرآیند می‌تواند بسیار کند باشد، به خصوص زمانی که با حجم زیادی از داده‌های پیچیده سروکار دارید.

با این حال، با ajax ، درخواست‌ها معمولاً هدفمندتر و بر بازیابی داده‌های خاص یا اجرای وظایف خاص متمرکز هستند. این بدان معنی است که سرور نیازی به پردازش داده‌های غیرضروری یا منطق تجاری ندارد که باعث کاهش میزان پردازش مورد نیاز و بهبود عملکرد کلی می‌شود.

به عنوان مثال، اگر کاربر در حال مشاهده یک صفحه محصول در یک وب‌سایت فروشگاهی است، یک برنامه وب قدیمی ممکن است کل صفحه HTML را لود کند، از جمله اطلاعات مربوط به محصولات مرتبط، نظرات و جزئیات دیگر. با ajax، صفحه می‌تواند به گونه‌ای طراحی شود که ابتدا اطلاعات اولیه محصول را بارگیری کند و سپس از درخواست‌های ajax برای بارگیری داده‌های اضافی مانند نظرات یا محصولات مرتبط در زمانی که کاربر درخواست می‌کند، استفاده کند. این امر میزان پردازش مورد نیاز در سرور را کاهش می‌دهد و عملکرد کلی برنامه را بهبود می‌بخشد.

جمع‌بندی

در این مطلب به طور کامل به این موضوع پرداختیم که ajax چیست و چه کاربردهایی دارد. در آخر یادآور می‌شویم که با توجه به روند رو به رشد تکنولوژی‌های وب، ایجکس به عنوان یکی از تکنیک‌هایی که برای بهبود تجربه کاربری وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن های وب استفاده می‌شود، بسیار مهم است. با استفاده از ایجکس، برنامه نویسان می‌توانند صفحات وب پویا بسازند که این کار به بهبود سرعت و عملکرد وب‌سایت کمک می‌کند. علاوه بر این، با استفاده از ایجکس می‌توانید به طور انعطاف‌پذیر با وب سرور ارتباط برقرار کنید و داده‌ها را به صورت غیر هم‌زمان دریافت کنید.

با این حال، هرگاه به ایجکس فکر می‌کنید، باید به دو نکته توجه داشته باشید؛ اولا باید بررسی کنید که آیا ایجکس بهترین راه حل برای مشکل شماست یا خیر؛ و دوما، برای استفاده موفق از ایجکس، لازم است با دقت به اصول ایجکس، اصول امنیتی و دسترسی به داده‌ها توجه کنید.