مفهوم آموزش دیگر مثل گذشته به معنای خودکار و کاغذ و حفظ کردن مطالب نیست. امروزه استفاده از تکنولوژی در آموزش، روش آموزش را تغییر داده است و نتیجه آن نیز ظهور روش‌های تدریس تکنولوژی محور و مدل‌های یادگیری ترکیبی بوده است.
تعریف یادگیری ترکیبی
یادگیری ترکیبی (که یادگیری تلفیقی نیز گفته می‌شود) یک روش آموزشی است که تکنولوژی و رسانه‌های دیجیتال را با کلاس‌های درس مدرس محور تلفیق کرده است و این به فراگیران انعطاف‌پذیری بیشتری برای شخصی‌سازی تجربه یادگیری‌شان می‌دهد.
گرچه کلا 4 مدل اصلی یادگیری ترکیبی وجود دارد، اما وقتی قرار باشد تکنولوژی‌های آموزشی با رویکرد تربیت معلم ترکیب شود، امکان و احتمالات بیشماری ظاهر می‌شوند. برای مثال، کلاس‌های درس معکوس (flipped classroom) یکی از انواع مدل‌های یادگیری ترکیبی است، که در آن دانش‌آموزان پیش از برگزاری کلاس آنلاین، مطالب ارائه درس یا لکچر را می‌بینند، بنابراین طی کلاس در تمرین‌های مدرس مشارکت می‌کنند.
به طور کلی، یادگیری ترکیبی به موارد زیر اشاره دارد:
- برخی آموزش‌ها آنلاین است و در آن دانش‌آموزان بر مسیر و سرعت آموزشی که درگیرش هستند، کنترل دارند
- برخی آموزش‌ها در کلاس درس مدرس محور اتفاق می‌افتد
- آموزش حضوری و آنلاین مکمل هم هستند و یک محیط یادگیری یکپارچه می‌سازند
نقطه قوت متودهای یادگیری ترکیبی در قابلیت آنها در بهبود تجربه فراگیران است. مطالعات نشان داده‌اند “یادگیری ترکیبی” نرخ شکست آموزش را کاهش می‌دهند، یادگیری را بهبود می‌بخشند و تعامل را بالا می‌برند. یادگیری ترکیبی، بهترین جنبه‌های آموزش حضوری و آنلاین را به شیوه‌ای که دانش‌آموز با سرعت خودش آموزش ببیند، ترکیب کرده است. برای مثال، یک دانش‌آموز در دوره آموزشی ترکیبی که در یک موضوع زودتر از هم‌پایه‌های خودش اشراف پیدا می‌کند، می‌تواند به آموزش خود بدون آنکه منتظر بقیه باشد، ادامه دهد، و برعکس، دانشجویی که زمان بیشتری نیاز دارد، مجبور نیست قبل از اینکه موضوع را کامل درک کند، به مراحل بعدی برود. این یک مدل یادگیری مقیاس‌پذیر است که به سادگی برای انواع دانش‌آموزان مفید و کارساز است.
یادگیری ترکیبی فقط تلفیق تکنولوژی و آموزش نیست
یادگیری تلفیقی چیست ؟ یادگیری تلفیقی یا یادگیری ترکیبی شامل تلفیقی از آموزش مدرس محور و چهره به چهره با مولفه‌های آموزش دیجیتال یا آنلاین است که به فراگیران امکان کنترل بر مسیر و سرعت آموزش را می‌دهد. یادگیری ترکیبی تنها یک دوره آموزشی کاملا آنلاین یا کلاس لکچر که آنلاین برگزار می‌شود، نیست. همچنین فقط یک تغییر ساده دوره آموزشی از ابزارهای آنالوگ به دیجیتال نیست. در روش تدریس ترکیبی ، عناصر آنلاین و حضوری با هم یک تجربه یادگیری غنی می‌سازند و فقط یک کپی از محتوای آموزشی در فرمت‌های مختلف نیست.
چه تکنولوژی‌هایی در دوره‌های یادگیری ترکیبی مورداستفاده قرار می‌گیرند؟
سیستم‌های مدیریت یادگیری، سیستم‌های پاسخگویی داخل کلاس، پلتفرم‌های یادگیری تطبیقی، تبلت‌ها، گوشی‌های هوشمند، تجزیه و تحلیل یادگیری و … ؛ طیف ابزارها و تکنولوژی‌های یادگیری ترکیبی نه تنها متنوع است، بلکه مدام در حال تغییر است. اما در کل رایج‌ترین تکنولوژی که در یادگیری ترکیبی استفاده می‌شود، همچنان ویدئو است.
برای بسیاری از مدرسان، ویدئو اولین وسیله ارائه محتوای یادگیری ترکیبی است.
برای مثال، کلاس‌های درس معکوس مستلزم آن است که دانش‌آموزان قبل از کلاس محتوای لکچر را ببینند. اغلب این شامل ویدئوهای لکچرهای کوتاه می‌شود که معلمان یا مدرسان ضبط کرده‌اند و معمولا شامل ضبط اسلایدهای صفحه نمایش، ضبط وبکم (webcam) معلم، یک ویدئوی آموزشی یا ترکیبی از اینها باشد. این ویدئو معمولا از طریق سامانه آموزش مجازی (LMS) یا سیستم مدیریت محتوای ویدئویی (Video CMS) با فراگیران به اشتراک گذاشته می‌شود.
در دیگر دوره‌های یادگیری ترکیبی مدرسان ویدئو ضبط می‌کنند تا از آن به عنوان مواد آموزشی مکمل استفاده کنند. این ویدئوها برای کمک به دانش‌آموزان در مفاهیم چالش‌برانگیزتر یا فهم عمیق‌تر موضوع طراحی می‌شوند. از طرفی مدرسان می‌توانند فیلم‌هایی برای آموزش طرز استفاده از نرم‌افزار یا ابزارهای دیگر برای دانش‌آموزان ضبط کنند که در کلاس‌های درس برایشان مفید است.
مدل‌های یادگیری ترکیبی
گرچه در خصوص نقش آموزش ترکیبی در اثربخشی یادگیری اختلاف نظر وجود دارد، اما آنچه در ترکیب روش‌های آموزشی دیجیتال و آموزش چهره به چهره ارزشمند است، این است که دانش‌آموزان در یک تجربه یادگیری تعاملی قرار می‌گیرند که فرآیند یادگیری را بهبود می‌بخشد.
هر چه روش یادگیری ترکیبی رواج یافته و اهمیت می‌یابد، مدل‌های مختلفی از آن نیز شکل گرفته و توسعه می‌یابند. انتخاب یک مدل یادگیری ترکیبی که مناسب کلاس درس شما باشد، به نیازهای فراگیران شما بستگی دارد. شاید برخی دانش‌آموزان شما به توجه و رسیدگی بیشتری نیار داشته باشند و برخی دیگر با برنامه درسی جلو بروند. در ادامه 4 مدل یادگیری ترکیبی را معرفی می‌کنیم و خواهیم گفت چگونه می‌توانید این مدل‌ها را اجرایی کنید.
مدل چهره به چهره
این بهترین گزینه برای کلاس‌های درسی است که دانش‌آموزان در سطوح مختلفی از مهارت و توانایی فعالیت می‌کنند. این نزدیکترین مدل به آموزش سنتی است، چرا که بسیاری از کلاس‌ها به صورت چهره به چهره و حضوری هستند. آموزش آنلاین برای دانش‌آموزانی که عقب هستند ارائه می‌شود تا درس‌ها را تکمیل کرده و در کلاس‌ها مشارکت کنند. مثلا سوالی که در کلاس درس برایشان مطرح شده یا تکلیف کلاس را در خانه جستجو کرده و انجام دهند، بدین صورت زمان برای تسلط بیشتر بر موضوع درس خواهند داشت.
مدل چرخشی
در این مدل، مدرسان موقعیت‌های یادگیری مختلفی می‌سازند. با استفاده از ابزارهای یادگیری دیجیتال در موقعیت‌های چرخشی، مدرسان قادر خواهند بود بر زمان آموزش حضوری بر اساس نیازهای خاص دانش‌آموز تمرکز کنند. در واقع شما یک برنامه درسی برای دانش‌آموزان درست می‌کنید که در موقعیت‌های مختلف در انتقال از آموزش حضوری به آنلاین به کار بیاید. این به دانش‌آموزان زمان و تمرکزی که برای درس‌های خاصی نیاز دارند، می‌دهد و به آنها راه‌های مختلفی برای تسلط بر آموزش ارائه می‌دهد. اگر به دانش‌آموزان ابتدایی درس می‌دهید، می‌توانید آنها را بر اساس سطح مهارت در خواندن و ریاضیات، دسته‌بندی کنید. گروهی که در خواندن خوب است، ممکن است در ریاضی خوب نباشد، می‌توانید زمان بیشتری برای آموزش حضوری مفاهیم ریاضی برایشان اختصاص دهید، پیش از آن که چرخش به یادگیری دیجیتال داشته باشید برای آموزش خواندن.
مدل خودترکیبی
این مدل در دبیرستان‌ها رایج‌تر است. دانش‌آموزان این امکان را دارند تا به وسیله کلاس‌های آنلاین، فراتر از کاتالوگ دوره پیش بروند. دانش‌آموزانی که می‌خواهند کلاس‌های اضافی پیشرفته بگذرانند یا به موضوع خاصی علاقه نشان می‌دهند، کاندیدهای خوبی برای یادگیری خودترکیبی هستند. این باید بر اساس اهداف و مهارت‌های شخصی دانش‌آموز تعیین و انجام شود.
مدل آنلاین
در سمت دیگر مدل چهره به چهره، مدل آنلاین وجود دارد که تنها بر ارائه آموزش آنلاین تکیه دارد. دانش‌آموزان در جاهای دوری قرار دارند و با پلتفرم‌های آنلاین تکالیف و درس‌ها را دریافت می‌کنند. مدرسان به عنوان تسهیلگر عمل می‌کنند و به دانش‌آموزان امکان می‌دهند در صورت نیاز به کمک بیشتر، وارد پیام‌رسان آنلاین شوند. این مدل بسیار مناسب دانش‌آموزانی با بیماری‌های مزمن است که می‌خواهند فرآیند یادگیری‌شان سریع‌تر از شکل سنتی آموزش پیش برود.
سخن آخر
گرچه روش‌های آموزش تکنولوژیک و آنلاین شیوه‌های جدیدی برای دانش‌آموزان جهت مشارکت و کنترل بر روند یادگیری‌شان ارائه داده است، اما همچنان معلمان کلید موفقیت در تحصیل دانش‌آموزان هستند. پیش از اجرایی کردن مدل یادگیری ترکیبی، باید اهداف کلاس، تکالیف و خروجی‌های کلاس را مشخص کنید تا دانش‌آموزان با اهداف کلی آموزش همسو شوند.
